Gluteni son yıllarda sıklıkla duymaya başladık. Tedavilere destek amacıyla glutensiz diyetler kullanılmakta ve bazı hastalıklarda ömür boyu glutenden uzak durulması gerekebilmektedir. Peki glutensiz beslenme hangi durumlarda tercih edilir? Beslenme ve Diyet Uzmanı, glutensiz beslenmenin hangi hastalıklarda tercih edildiğini anlatıyor. Dyt Cansu Kahraman açıklıyor.
Çölyak hastalığı
Çölyak Hastalığı, bilimsel olarak prolamin olarak bilinen gluten adı verilen depo proteininin ince bağırsakta tüketilmesi sonucu oluşan otoimmün bir hastalıktır. Hastalıklarda vücut gluteni yabancı bir madde olarak algılar ve bağışıklık sistemi bu elemente saldırır. Bu saldırı ince bağırsakta villus adı verilen yapıların hasar görmesine neden olur. Villi, besin emilimini sağlayan küçük parmak benzeri yapılar olarak işlev görür. Çölyak hastaları gluten tükettiğinde bu yapılar zarar gördüğünden besinlerin emilimi engellenir ve bir takım belirtiler ortaya çıkar. Bu semptomlar karın ağrısı, ishal, kilo kaybı, yorgunluk ve cilt problemlerini içerir. Çölyak hastalığının tek etkili tedavisi ömür boyu glutensiz diyet uygulamaktır. Bu diyet buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi gluten içeren tahılların diyetten tamamen çıkarılmasını içerir. Çölyak hastalarının dikkatli beslenmesi ve gluten içeren gıdalardan uzak durulması semptomların kontrol altına alınmasına ve bağırsakların iyileşmesine yardımcı olur.
Gluten hassasiyeti
Çölyak hastalığı olmayan ancak gluten içeren besinleri tükettiğinde sindirim sistemi sorunu yaşayan bireylerde gluten duyarlılığı veya hassasiyeti görülebilmektedir. Bu kişiler gluten tükettiğinde karın ağrısı, şişkinlik, ishal ve mide bulantısı gibi sindirim semptomları yaşarlar. Bu durum çölyak hastalığına benzer semptomlara neden olabilir ancak bağışıklık sistemi aynı şekilde tepki vermez. Gluten duyarlılığı olan bireylerde laboratuvar testleri genellikle çölyak hastalığına işaret etmese de gluten içeren besinler tüketildikten sonra şikayetler belirgin hale gelir. Bu nedenle bu kişiler glutensiz bir diyet uygulayarak semptomlarını kontrol altına alabilirler. Ancak gluten duyarlılığı her bireyde farklı olduğundan, kişisel deneme yanılma teknikleriyle hangi gıdaların semptomlara neden olduğunu belirlemek önemlidir.
Glutensiz Diyet ve Dermatit Herpetiforme
Dermatit Herpetiforme, çölyak hastalığıyla yakından ilişkili bir cilt rahatsızlığıdır. Bu nadir durumda, gluten tarafından tetiklenen bir bağışıklık tepkisi ciltte kabarcıklara ve şiddetli kaşıntıya neden olur. Dermatitis herpetiforme sıklıkla çölyak hastalarında görülür ancak çölyak hastalığı semptomlarıyla aynı anda gelişmeyebilir. Bu nedenle kişide cilt problemi varsa ve çölyak hastalığından şüpheleniliyorsa dermatolog ve gastroenterolog işbirliği önemlidir. Tedavi genellikle glutensiz bir diyeti içerir, çünkü gluteni kesmek cilt semptomlarını hafifletmeye ve kabarcıkları iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ancak bu diyeti uygularken cildin iyileşmesi zaman alabileceğinden başarılı sonuçlara ulaşmak için doktor kontrolünde olmak ve sabırlı olmak önemlidir.
Glutensiz Diyet ve İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS)
İrritabl bağırsak sendromu (IBS), sindirim sistemiyle ilgili kronik bir rahatsızlıktır ve karın ağrısı, şişkinlik, ishal ve kabızlık gibi belirtilerle kendini gösterir. Bazı IBS hastaları semptomlarını hafifletmek için glutensiz bir diyet seçebilir. Ancak bu herkes için geçerli değildir ve glutenin IBS belirtileri üzerindeki etkisi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazı IBS hastaları, glüten içeren tahılların semptomlarını ağırlaştırdığını fark ettiğinden glütensiz bir diyet denemek isteyebilirler. Ancak bilimsel olarak kanıtlanmış bir tedavi yöntemi olmadığından İBS’li bireylerin doktora danışarak ve profesyonel bir diyetisyenle birlikte çalışarak glutensiz beslenmeyi denemeleri önerilmektedir. Ek olarak, her bireyin IBS tetikleyicileri farklı olabileceğinden, IBS semptomlarını etkileyebilecek diğer gıdalar ve faktörler de dikkate alınmalıdır.
Gluten Hassasiyeti Dışındaki Durumlar
Gluten duyarlılığının yanı sıra başka bazı sağlık sorunlarının da gluten belirtilerini etkileyebileceği düşünülmektedir. Gluten tüketiminin bazı bireylerde özellikle otizm spektrum bozukluğu (ASD) ve migren gibi rahatsızlıkları tetikleyebildiği gözlemlenmiştir. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde yapılan bazı araştırmalar, gluten içeren gıdaların davranışsal ve duygusal semptomları artırabileceğini öne sürüyor. Örneğin migren atakları yaşayan kişilerde glutenin migren belirtilerini ağırlaştırabileceği bildirildi. Ancak bu durumlar her birey için farklı olduğundan glutenin semptomlar üzerindeki etkisi de bireyseldir. Bu nedenle otizm ya da migren gibi rahatsızlıklarla uğraşan bireyler, glutenin semptomları üzerindeki etkilerini bir uzman gözetiminde değerlendirmeli ve gerektiğinde diyetlerini kişiselleştirmelidir.
Sağlıklı Bireyler için Glutensiz Diyet
Glutensiz beslenme genellikle sağlıklı bireylere önerilmez. Tam tahıllar, buğday, arpa, çavdar gibi gluten içeren, lif ve vitamin açısından zengin tahıllar istikrarlı bir beslenme için değerlidir. Glutensiz beslenme sağlıklı bireylerde başka sağlık sorunlarına da yol açabileceğinden dikkatli uygulanmalıdır. Doktorunuz ve diyetisyeniniz önermediği sürece glutenin diyetten çıkarılmaması gerekir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
